De Vierstammige Kastanje (West-Vlaanderen) heeft met 1.262 stemmen de ‘Baillet Latour Boom van het Jaar 2020’ wedstrijd gewonnen! De Veldmaarschalk (Lanaken, Limburg) en de Ymeriaplataan (Leuven, Vlaams-Brabant) eindigden na een spannende nek-aan-nek race mee in de top 3. De online stemming bracht meer dan 3000 stemmen op waarvan de grote meerderheid naar de finalist in Ieper ging.
De wedstrijd ‘Boom van het Jaar’ gaat jaarlijks op zoek naar de meest opmerkelijke bomen van België. Bij de selectie van finalisten kijkt de jury vooral naar het verhaal van de bomen; de geschiedenis, rol voor voorbijgangers of waarde in de omgeving. Kortom, bomen die de gemeenschap met elkaar en met de natuur verbinden.
Juryvoorzitter Jurgen Tack zei: “Tijdens de Corona-crisis is afstand houden van onze medemens bijzonder belangrijk. Gelijktijdig hebben we nooit zo dicht gestaan bij de bomen rondom ons. Ze zijn een wezenlijk onderdeel van onze leefomgeving, onze geschiedenis en onze gezondheid. De Ieperse boom is een overlever van onze meest recente geschiedenis op aarde. Nu schrijft hij zelf geschiedenis als Boom van het Jaar 2020.”
De Vierstammige Kastanje: Een unieke overlever
De Belgische Boom van het Jaar 2020 pronkt naast de Menenpoort in Ieper. Bovenop zijn unieke locatie is deze boom de enige levende getuige van de beide oorlogsrampen die de stad Ieper en haar vestigingen teisterden. De ‘Vierstammige Kastanje’ werd genomineerd door de stad Ieper.
Schepen van leefmilieu en natuur, Valentijn Despeghel, is dan ook zeer blij met deze erkenning; “De Ieperlingen zijn bijzonder ‘preus’ met de verkiezing van onze Vierstammige Kastanje. Eerlijk gezegd: ik geloofde er vanaf het begin in dat we kans maakten. Niet enkel omwille van de monumentaliteit van de kastanje, maar zeker ook omwille van de symbolische kracht die de boom uitstraalt. De Vierstammige Kastanje bij de Menenpoort illustreert perfect de overlevingskracht van Ieper, ondanks de ellende van twee wereldoorlogen. Een levend en bijzonder vitaal monument, dat zonder tegenslagen nog meer dan 100 jaar kan voortleven.”
De Vierstammge Kastanje, ook wel ‘Vierstammige Overlever’ genoemd, werd aangeplant rond 1860, toen de militaire vesting in Ieper tot een publiek wandelpark werd omgevormd. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd de middeleeuwse stad totaal vernietigd. Het lijkt dan ook logisch dat geen enkele boom in de stad of op de vestingen de vier jaar oorlogsgeweld overleefde. En toch.
Een aantal, toen ongeveer 50-jarige, vestingbomen trotseerde het oorlogsgeweld dankzij hun standplaats op de binnenzijde van de stadswallen. Door deze positie beschermde de vestingwal zelf de bomen tegen de onophoudelijke beschietingen. Let wel: alle vestingbomen werden, zonder uitzondering, beschadigd of vernietigd. Maar uit de stronken of stamvoeten wist toch een aantal bomen spontaan te herstellen en opnieuw uit te groeien. “Net zoals de stad, die als een Fenix uit haar as opsteeg”.
Hoeveel vooroorlogse bomen zich spontaan konden herstellen is niet geweten, wellicht slechts een tiental. Deze ‘overlevers’ kregen het echter opnieuw benauwd tijdens de Tweede Wereldoorlog. Niet door beschietingen of bombardementen, maar door de hakbijl. Vele huishoudens hadden tekort aan brandstof. De Ieperlingen zelf velden ’s winters vele vestingbomen om brandhout te winnen. Het stadsbestuur liet begaan want iedereen had het koud.
Slechts twee bomen doorstonden de beide oorlogsperiodes: de vierstammige tamme kastanje (Castanea sativa) en een driestammige boomhazelaar. Deze unieke ‘overlevers’ van de oorspronkelijke, 19de eeuwse vestingaanplantingen staan op de wallen langs de Kasteelgracht. De vierstammige kastanje groeit op de helling nabij de Menenpoort. De locatie is op zich al heel bijzonder en imponerend. Uit de stronk van de tamme kastanje groeiden na de Eerste Wereldoorlog vier nieuwe stammen op. Honderd jaar later ontwikkelden die zich tot een indrukwekkende, vierstammige reus. De stamomtrek van de stronk bedraagt niet minder dan 9.20 meter. De naam ‘Vierstammige Overlever past dan ook wonderwel bij deze unieke Ieperse vestingboom.
Wat houdt deze titel in?
Naast de nationale titel ontvangt de Vierstammige Kastanje een verzorgingsbeurt en vernieuwde inrichting van zijn dichte omgeving ter waarde van €2500. Samen met de Stad Ieper zal er gekeken worden naar mogelijkheden om deze boom nog meer in de kijker te zetten en voorbijgangers ten volle te laten genieten van dit unieke stukje natuur. Hierbij wordt er gedacht aan een grondverbetering, een inrichting van de parkomgeving, plaatsing infobord en doorkijkkader…. Ook ontvangen ze een toestel en abonnement van de Belgische startup Timbtrack ter waarde van € 700 om zelf te gebruiken of te schenken aan een organisatie of beheerder uit de buurt.
Daarenboven zal de Vierstammige Kastanje in 2021 meedingen naar de titel van ‘European Tree of the Year’, tegen 15 andere Europese kandidaten. Dit initiatief wordt op Europees niveau georganiseerd door de Environmental Partnership Association in samenwerking met de ‘European Landowners’ Organization’.
De Boom van het Jaar
De ‘Baillet Latour Boom van het Jaar Wedstrijd’ gaat jaarlijks op zoek naar het verhaal achter de leukste, interessantste, en meest opmerkelijke bomen. Het gaat bij deze wedstrijd niet om de grootste, oudste of zelfs de mooiste boom, maar om een boom die de gemeenschap met elkaar en met de natuur verbindt. Iedereen kan een boom nomineren. De wedstrijd vindt jaarlijks plaats in Vlaanderen of Wallonië. Bomen uit regio Brussel kunnen elk jaar ingediend worden. Per provincie selecteert de jury één finalist. Een publieke stemming beslist welke boom bekroond wordt met de titel ‘Baillet Latour Boom van het Jaar’.
Het initiatief draagt bij tot de bekendheid van opmerkelijke bomen bij het grote publiek. Het benadrukt eveneens de nood aan een goede verzorging van deze bomen.
De wedstrijd wordt georganiseerd door SBNL-VL (Stichting Behoud Natuur en Leefmilieu Vlaanderen), daartoe financieel ondersteund door het Fonds Baillet Latour, in samenwerking met ANB, BOS+, ELO, APB, Landelijk Vlaanderen en de Bosgroepen.
