Nieuws LIFE DUNIAS

11 december 2024

Invasieve uitheemse soorten zijn een bedreiging voor onze biodiversiteit, economie en gezondheid. Om hun negatieve impact te verminderen en via snelle respons oplopende beheerkosten te vermijden, ...

In de rubriek Groenspecialist aan het woord maak je kennis met de grote verscheidenheid aan mensen die beroepshalve actief zijn in de groensector. Deze keer gaf openbaargroen.be het woord aan Reinhardt Strubbe, bioloog bij het Agentschap voor Natuur en Bos én natuurlijk 'onze' projectcoördinator. 

Groenspecialist aan het woord: Reinhardt Strubbe | Openbaar groen

14 oktober 2024

In het Zwin, het Blinckaertduinbos, het Stübbenpark, het Dir. Generaal-Willemspark (Bosje van Heist), de Baai van Heist en de parking aan Oostdam vonden, tijdens het voorjaar 2024, werken plaats: onder meer rimpelroos en sneeuwbes werden er verwijderd. Dit najaar start de nazorg in deze gebieden. Manueel of met een kleine kraan gaan we aan de slag om, waar hergroei is vastgesteld, de nieuwe plantjes te verwijderen. Ook een chemische nabehandeling rekenen we onder nazorg. Dit doen we enkel op plaatsen waar geen andere opties zijn omdat er bijv. gasleidingen of verhardingen onder het zand zitten.

Vanaf 14 oktober starten nieuwe werken in het Blinckaertduinbos. Daar wordt vooral sneeuwbes en Chinese bruidssluier verwijderd. En ook in Park 58 starten werken: daar pakt de LIFE DUNIAS-Natuurpuntploeg onder meer Amerikaanse vogelkers aan.

De verwachte hinder bij deze werken is minimaal. We vragen voorbijgangers de signalisatie te respecteren en de werf niet te betreden. Lokaal kunnen wandelpaden tijdelijk onderbroken zijn. De werken stoppen uiterlijk in april 2025. Nazorg is voorzien in het najaar van 2025.

01 oktober 2024

Het LIFE DUNIAS-project laat inheemse soorten opnieuw floreren in de kustduinen door woekerplanten te verwijderen. Woekerplanten zorgen voor een onevenwicht in de duinen en verdringen er waardevolle natuur. Niet schrikken als je binnenkort grote machines aan het werk ziet langs de kuststrook. Ze verzekeren de toekomst van onze duinen!

Biodiversiteit redden

Rimpelroos, mahonie, boksdoorn of Amerikaanse vogelkers horen hier van oorsprong niet thuis, bovenal woekeren ze volop in onze duinen. De rimpelroos is afkomstig uit Oost-Azië en kan tot 22% per jaar uitbreiden! Onderzoek toont aan dat na invasie van de roos typische planten van onze duinen verdwijnen. 

Ingrijpende werken nodig

Een kraan graaft tot 1 meter diepte en schept 1 kubieke meter zand op, dat wordt vervolgens gezeefd. Het uitgezeefde zand herstelt het oorspronkelijke duinprofiel. De planten, wortels en wortelresten van de woekerplanten worden afgevoerd voor compostering. De natuurlijke vegetatie herstelt zich spontaan na de werken. 

Er wordt ook nazorg voorzien. Kleine stukken wortel die tijdens de hoofdbehandeling achterblijven, groeien nadien terug uit tot nieuwe plantjes. Om te vermijden dat de plant opnieuw kan aansterken wordt nazorg toegepast. Visueel wordt het gebied gescreend en waar nodig worden nieuwe planten manueel of mechanisch verwijderd. Dit gebeurt enkele maanden na de hoofdbehandeling én meermaals tot de volledige verwijdering een feit is. Het LIFE DUNIAS-project loopt nog tot december 2026.

Waar zijn er werken?

• In gebieden waar grootschalige werken plaatsvonden, wordt nazorg voorzien. Daarnaast wordt, waar nodig, de hoofdbehandeling verdergezet. Het gaat over de gebieden: Zwin, Blinkaertduinbos, Sashul, Baai van Heist, Dir. Generaal Willemspark, Parking aan Oostdam, Fonteintjes, zeereep tussen Blankenberge en Wenduine, Duinbossen De Haan, zeereep tussen De Haan, Bredene en Fort Napoleon (Oostende).
• Vanaf november 2024 starten grootschalige werken op verschillende locaties in Nieuwpoort en Koksijde. Het gaat over de gebieden: Groenendijk, Ter Yde, Oostvoorduinen, Plaatsduinen, Hoge Blekker, Doornpanne, Witte Burg, Schipgatduinen en Zeebermduinen.
• Gelijktijdig blijft de LIFE DUNIAS-Natuurpuntploeg kleinschaligere werken uitvoeren. Ze werken in meerdere gebieden langs de volledige kustlijn, zij werken het hele jaar door met kleinere machines of zelfs volledig handmatig.

Hinder?

De verwachte hinder bij deze werken is minimaal. We vragen voorbijgangers de signalisatie te respecteren en de werf niet te betreden. 

Meer informatie

• https://www.ecopedia.be/exoten/invasieve-planten
• https://www.ecopedia.be/planten/rimpelroos-virginische-roos-en-veelbloemige-roos
• Bij vragen contacteer reinhardt.strubbe@vlaanderen.be 
   

08 juli 2024

De kustduinen zijn bijzonder waardevolle natuur: ze beschermen onze kustlijn en zijn thuis van talloze, vaak zeldzame, planten en dieren. Ze staan onder druk door o.m. woekerplanten.

Verschillende soorten duinen

Onze duinen zijn een mozaïek van verschillende habitattypes. Van zandige toppen tot vochtige valleien, elk gebied heeft hun eigen kenmerken, unieke plant- en diersoorten.

1. Helmduinen: deze min of meer ‘wandelende’ duinen worden verplaatst door de wind of dankzij recreatie. Helmgras groeit mee met de duinen en blauwe zeedistel is er een topsoort! Helaas vormen woekerplanten zoals palmlelie en boksdoorn een bedreiging waardoor helmduin-minnende soorten zoals de heivlinder en de duinsabelsprinkhaan hun favoriete plekjes zien verdwijnen.
2. Mosduinen en duingraslanden: in een fase die volgt op het stuiven van duinen worden onder invloed van wind, zon, vocht- en kalkgehalte mosduinen en duingraslanden gevormd. Deze duinen zijn heel soortenrijk: van kruipend stalkruid, duinviooltje, geel zonneroosje, walstrobremraap tot grote tijm en meer fraais. Zowel hier als in elk ander duinhabitat vormen soorten als rimpelroos en mahonie een probleem. Door hun woekerend gedrag nemen ze hele oppervlaktes over en verdringen ze inheemse soorten.
3. Duinstruwelen: hier vinden we struiken zoals duindoorn, meidoorn, sleedoorn, vlier en diverse soorten rozen. De struiken bieden beschutting voor verschillende diersoorten en de bessen van duindoorn dienen tot diep in het najaar als een belangrijke voedselbron voor vogels. Onder meer Amerikaanse vogelkers en cotoneaster zijn hier grote boosdoeners. 

Hoe kan jij de duinen beschermen?

Leer woekerplanten kennen: herken probleemplanten in de duinen. De app ObsIdentify helpt je bij het identificeren van planten in de duinen, én het helpt natuurbeheerders om snel te ontdekken waar nieuwe woekerplanten opduiken.

Heb jij een tuin die grenst aan een duingebied? 

1. Verwijder woekerplanten zorgvuldig: het is van belang om deze planten met wortel en al te verwijderen. 
2. Maak een afspraak voor vrijblijvend en gratis advies-op-maat, mail naar reinhardt.strubbe@vlaanderen.be. De LIFE DUNIAS-projectcoördinator komt gratis langs om je tuin te inventariseren en advies-op-maat te geven.
3. Kies voor inheemse alternatieven: vervang woekerplanten door inheemse planten. Deze zijn beter aangepast aan lokale omstandigheden, beschermen mee de duinen tegen verdere schade en ondersteunen bovenal de biodiversiteit! Kies voor sleedoorn, wilde kamperfoelie, brem of Gelderse roos. Vervang rimpelroos en mahonie door hondsroos en hulst.

20 augustus 2024

"Ze hebben een zeer groot deel van België veroverd": zo herken én bestrijd je de uitheemse guldenroede

De guldenroede is een kruidachtige plant met prachtige gele bloemen. Maar die schoonheid is dubbel: twee van de drie guldenroedesoorten horen eigenlijk niet thuis in ons land. (Dit artikel is exclusief voor HLN-abonnees.)

24 juli 2024

"Het probleem is het grootst in de kustduinen": zo bestrijd je de rimpelroos, die niet zo onschulidg is als ze lijkt.

De rimpelroos heeft vaak hele mooie roze en witte bloemen. Toch is de plant niet zo onschuldig als ze lijkt. "Ze ontneemt licht en ruimet van inheemse plantensoorten, waardoor die lokaal kunnen verdwijnen", vertelt bioloog Wietse chanet. (Dit artikel is exclusief voor HLN-abonnees.)

9 juli 2024

"Eén stengeldeeltje kan hele nieuwe populatie starten": Japanse duizendknoop overspoelt Vlaanderen. wat als de soort in je tuin groeit?

Als er één plant is die ongezien snel ons land heeft veroverd, dan is het wel de Japanse duizendknoop. De invasieve exoot... (Dit artikel is exclusief voor HLN-abonnees.)

28 juni 2024

Ooit sierplant, nu bospest: de Amerikaanse vogelkers. "Dieren kunnen zaden tot kilometers ver brengen."

Je hebt ze misschien al zien hangen, de rode besjes van de Amerikaanse vogelkers. Vroeger kwam deze plant niet in België voor, ... (Dit artikel is exclusief voor HLN-abonnees.)

21 juni 2024

Op drie manieren kun je de mahonie mee helpen bestrijden: "Sinds kort is de exoot hier aan een opmars bezig', aldus bioloog Wietse Chanet. 

Van de bessen kan je wijn en confituur maken, maar voor de rest heeft de mahonie niet veel voordelen. De invasieve exoot verspreidt zich ... (Dit artikel is exclusief voor HLN-abonnees.)

11 juni 2024

Hoe de hemelboom natuur, mens en infrastructuur bedreigt: "In zijn schors en bladeren zitten gifstoffen", aldus bioloog Wietse Chanet.

De hemelboom heeft zijn naam niet gesloten: metershoog reikt hij. Vroeger vond je hem nergens in ons land, ... (Dit artikel is exclusief voor HLN-abonnees.)

Zin in meer? Invasieve Exoten | hln.be

7 mei 2024

Van eind november 2023 tot eind maart 2024 werd er stevig gegraven in de duinen aan de Vlaamse kust. Deze graafwerken hadden als doel om de duinen te herstellen door het verwijderen van woekerplanten en kaderden in het Europese project LIFE DUNIAS, uitgevoerd onder coördinatie van het Agentschap voor Natuur en Bos. Omdat het erg waarschijnlijk was dat bij de werken ook oorlogsresten aan het licht kwamen uit zowel de Eerste als de Tweede Wereldoorlog, werden de graafwerken van nabij opgevolgd door archeologen van het Agentschap Onroerend Erfgoed. 

In totaal werden 18 oorlogsstructuren aangetroffen, verspreid over vijf zones. Het gaat hierbij om een brede waaier van constructies: van kleine aarden wallen over bakstenen verblijfplaatsen tot zware betonnen bunkers en zelfs een heuse ondergrondse tunnel. Allen samen illustreren ze dat de Duitse kustverdediging veel meer was dan een verzameling van betonnen bunkers en versperringen die een eventuele geallieerde landing moest opvangen, maar dat er een complexe infrastructuur was uitgebouwd waarin honderden soldaten gehuisvest waren en waar elementen als communicatie en mobiliteit een belangrijke rol speelden. Uit het onderzoek komt ook sterk naar voren dat de impact van zowel de bouw als de sloop van de oorlogsconstructies op het hedendaagse duinenlandschap bijzonder groot is. Tijd voor een tussentijdse bilan!

Klik op het album hieronder en lees over de ontdekkingen in Heist (DG Willemspark), Blankenberge (Fonteintjes en haven-West), Wenduine-West en De Haan (Zeepreventorium)

Auteur: Sam De Decker, erfgoedonderzoeker archeologie van het Agentschap Onroerend Erfgoed - Alle foto’s © Agentschap Onroerend Erfgoed

22 april 2024

26 maart 2024

De Vlaamse kustduinen vormen een uniek ecosysteem met heel wat bijzondere en beschermde dieren en planten. Ook het Willemspark behoort tot prachtige duinnatuur waar wandelen, spelen en genieten van de natuur centraal staan. Woekerplanten verdringen overal aan de kust deze waardevolle natuur. Het LIFE DUNIAS-project laat kustduinen opnieuw floreren door woekerplanten te verwijderen en plaats te creëren voor verschillende duintypes.

Wat zijn woekerplanten?

De meeste uitheemse planten horen van oorsprong niet thuis in de duinen. Ze komen vaak in natuurgebieden terecht door aanplantingen in tuinen en parken. In die gebieden hebben ze een negatieve impact op de biodiversiteit. De rimpelroos bijvoorbeeld is afkomstig uit Oost-Azië en woekert volop in al onze duinen, inclusief het Willemspark. Ze kan tot 22% per jaar uitbreiden en nam de voorbije jaren steeds meer ruimte in. Onderzoek toont aan dat bij een invasie van de plant typische en bedreigde planten van onze duinen verdwijnen. Niets doen is dus geen optie!

Andere woekerplanten die worden aangepakt in het Willemspark zijn onder meer: mahonie, boksdoorn, Amerikaanse vogelkers, olijfwilg, sneeuwbes, lijsterbesspirea en cotoneaster-soorten.

Hoe verwijderen we woekerplanten?

De woekerplanten rimpelroos en mahonie worden verwijderd door ze met een kraan tot 1 meter diep uit te scheppen en zeven. Met het uitgezeefde zand herstellen we het oorspronkelijke duinprofiel. De planten, wortels en wortelresten van de woekerplanten voeren we af voor compostering. De noordzijde van het Willemspark wordt opnieuw open duingebied met duingraslanden en mosduinen, de zuidzijde van het park blijft duinbos. Andere woekerplanten zoals sneeuwbes, lijsterbesspirea en olijfwilg worden door de LIFE DUNIAS-Natuurpuntploeg aangepakt. Zij werken met kleinere machines, spade of zelfs volledig handmatig.

Concreet nam, in de herfst van 2023, de LIFE DUNIAS-Natuurpuntploeg het Willemspark onder handen. Sinds januari 2024 zetten we ook grotere graafmachines in. Vanaf april 2024 stoppen alle werken en krijgt de natuur tijd om te herstellen. In het najaar van 2024 voorzien we nazorg: we evalueren de werken en voeren de nodige opvolgwerken uit. Deze werken zijn allemaal opgenomen in een goedgekeurd natuurbeheerplan en beogen de best mogelijke omstandigheden voor de lokale, inheemse en biodiverse natuur.

Waarom doen we dit?

De grootschalige soort werken lijken misschien destructief maar zijn noodzakelijk om onze duinnatuur in stand te houden en streven naar de terugkeer van allerlei zeldzame inheemse duinsoorten! Wetenschappelijk onderzoek, uitwisseling tussen internationale duinexperten en een veelvoud aan duinbeheerders ondersteunen en bekrachtigen het LIFE DUNIAS-project. Op terrein zijn geslaagde resultaten te zien van voorlopers op het DUNIAS-project. Bekijk hiervoor deze foto’s (halfjaar na werken) of dit filmpje (3 jaar na werken).

De resultaten van de werken die in het najaar 2023-voorjaar 2024 zijn uitgevoerd, zullen zich de komende maanden volop manifesteren. Ga wandelen en volg de vooruitgang van de natuur! Geniet hoe de natuur zich, door deze nieuwe ademruimte, herstelt en ontdek de kracht van biodiversiteit. 

Meer informatie?

• Vaak gestelde vragen i.v.m. LIFE DUNIAS
• LIFE DUNIAS samengevat in een filmpje van 2 minuten
• Link biodiversiteit en gezondheid (artikel en podcast)  

18 maart 2024

In 2023 verwijderden Hans, Bob en Tommy heel wat verschillende woekerplanten, op heel wat manieren en op heel wat locaties. Onze drie duinhelden vatten het voorbije jaar samen in enkele opmerkelijke cijfers en quotes.

Van Knokke tot Oostende

Momenteel zijn, vooral aan de Oostkust, grote machines terug te vinden. Zij zijn gestart in november 2023 en werken nog tot april 2024. Daarna zorgt het broedseizoen en het toeristisch seizoen voor een pauze bij deze grote machines.

Onze driekoppige Natuurpuntploeg, daarentegen, is jaarrond aan de slag. In 2023 waren ze goed voor 228 werkdagen. Hans, de ploegbaas, vertelt: ‘wij werken met kleinere machines zoals een rupskraan van 5 ton met graaf- en zeefbak. Door het reliëf zijn de duinen niet altijd even toegankelijk. Steile hellingen met de rupskraan: ’t is en blijft een uitdaging! Gelukkig rijden we nooit vast in de modder omdat het regenwater snel infiltreert in de duinen. Tijdens de broedperiode zijn geen grote materialen toegelaten en dan werken we met de spade of is het handwerk en doen we controles en nazorg van eerder gedane werken. Zo blijven we het hele jaar doorwerken, op maat van elk gebied.’

Je kon de ploeg terugvinden van Knokke tot Oostende: in het Generaal-Willemspark, het Jozef-Stübbenpark, de duinen van Westdam, de Fonteintjes,  de duinen tussen Wenduine en De Haan, de Kijkuit, de terreinen van de Royal Ostend Golf Club, de Zandpanne, de duinreep van Bredene en de Oosteroever in Oostende. Bob verklaart waarom het niet altijd zichtbaar is dat de ploeg langs kwam: ‘door wind en regen worden de behandelde locaties snel overgenomen door opgestoven zand. Ook zien we op sommige locaties heel snel pioniersplanten zoals grote zandkool, winterpostelein of verschillende soorten grassen. Na een paar weken kan het al lijken of we er nooit zijn geweest.’

Van olijfwilg tot boksdoorn

In tegenstelling tot de grote machines die voornamelijk focussen op rimpelroos, mahonie en boksdoorn pakt de Natuurpuntploeg allerlei soorten woekerplanten aan. Doordat zand droog en los is, gaan veel soorten diep de bodem in of groeien de wortels alle richtingen uit. Dit maakt het verwijderen geen gemakkelijke klus en vraagt het flexibiliteit van de ploeg. Bij alle soorten worden de gebruikte methodes nauwgezet bijgehouden. Hans: ‘We staan ook in voor de nazorg en zo kunnen we de gebruikte technieken koppelen aan hoe effectief ze zijn en daar leren we uit voor de toekomst.’

Olijfwilg en haagliguster zijn het gemakkelijkst aangezien ze een beperkt wortelstelsel hebben. Tamarisk kan met zijn penwortel tot twee meter diepte zitten. Abelen en populieren hebben vaak oppervlakkige wortels die wel 10 meter ver kunnen reiken. ‘We organiseren weleens een wedstrijdje “om ter langst”’, grinniken Tommy en Bob.

‘Zo nu en dan ringen we ook bomen, voornamelijk witte abeel, daar waar ze de duinhabitats bedreigen’ vult Tommy aan. ‘Ringen is het zorgvuldig verwijderen van de bast en het cambium, de actief delende cellaag waaruit hout en schors ontstaan, van de boom tot op het hout. Daardoor is er geen sapstroom meer mogelijk en sterft de staande boom langzaam af. We doen dit enkel op plaatsen waar het veilig is om zo de bomen te laten aftakelen. Het aftakelende en dode hout biedt heel wat kansen aan verschillende organismen.’

Bob vervolledigt de lijst met soorten die ze aanpakken: ‘In mindere mate werd boksdoorn, blazenstruik, Amerikaanse vogelkers, seringen en bruidsbloemen behandeld. Boksdoorn is een van de lastigste planten met wortels die echt alle richtingen uitgaan. Jammer genoeg zien we dat zelfs de kleinste wortels opnieuw kunnen uitgroeien tot nieuwe planten.’

Straffe resultaten 

In totaal werd iets meer dan 10 hectare woekerplanten bestreden door de Natuurpuntploeg, 108 843 m² om precies te zijn. Dit was goed voor 430 ton woekerplantenmateriaal dat werd afgevoerd en heel wat kilo’s zwerfvuil. Kortom: een succesvol jaar. Mooi werk, Hans, Bob en Tommy! Op naar een nieuw jaar met evenveel straffe resultaten?
 

19 februari 2024

Het is een gekend probleem: afval in onze natuurgebieden. Ook onze kustduinen ontsnappen er niet aan. Naar aanleiding van de werken die plaatsvinden binnen het LIFE DUNIAS-project wordt dan ook heel wat afval ontdekt, blootgelegd en verwijderd.

Bekijk hier alle foto's!

Soorten afval

Er is afval dat al jaren onder het zand verstopt zit, door de graafwerken komt het nu boven. Het gaat dan van chips zakken, plastiek en glazen flessen, conserven blikken en geel-blauw servies, tot een paarse valies, een parasol, een speelgoedbal en zelfs een volledige tent. Onderdelen van een mobiel toilet behoren tot een van onze laatste vondsten die de wenkbrauwen doen fronsen.

Naast al dit oude afval vinden we, jammer genoeg, ook nieuw afval. Onze teams ter plaatse verzamelen het afval vaak op een bepaalde locatie gedurende de periode van de werkzaamheden. Een volgende dag is hun verbazing soms groot wanneer ze plots de inhoud van bloembakken of kerstkransen terug vinden. Ook op locaties waar expliciet een bord staat ‘Dit natuurgebied is geen stortplaats’ worden nog steeds illegaal achtergelaten plantenresten geconstateerd. Deze sluikstortacties zijn op geen enkele wijze goed te praten, zelfs al gaat het over groenafval. Wanneer uitheems plantenmateriaal in de natuur terecht komt, kan het een nieuwe haard van woekerplanten met zich meebrengen. Een brede oproep om, ook groen-, afval naar het containerpark te brengen!

Opruimhelden

Als onze eigen Natuurpuntploeg grotere hoeveelheden afval ontdekken, contacteren ze de kustgemeentes of het Agentschap Maritieme Dienstverlening en Kust om af te spreken hoe het afval kan worden opgehaald. De samenwerking verloopt altijd erg vlot. Ook lopen en rijden geregeld opruimers rond waar de ploeg afspraken mee maakt. Als laatste redmiddel vullen onze mannen zelf een vuilniszak, pakken deze mee naar huis en zetten die bij hun eigen huisvuil.

De verschillende aannemers die met grotere kranen en zeven rimpelroos aan het verwijderen zijn, nemen al het afval mee dat tussen de zeven belandt. Zij verwijderen dus niet alleen heel nauwgezet alle worteldeeltjes van de rimpelroos maar ook al de rommel dat doorheen de jaren onder het zand terecht kwam.

We ontdekken ook het enthousiasme van vrijwilligers om de duinen proper te maken. Neem zeker een kijkje op de Facebookpagina van de Proper Strand Lopers. Hun educatieve en entertainende visie is bewonderenswaardig. Dit filmpje is voor ons dan ook een kers op de taart! 

Afval ergernis

Resultaten van enquêtes die aan de start van het DUNIAS-project zijn afgenomen, benoemden afval als 1 van de grootste ergernissen in de duinen. Laten we de grote werken dus niet alleen zien als het verwijderen van woekerplanten, maar ook als een grote opruimactie van onze duinen. Dan veranderen wij bij LIFE DUNIAS misschien zelfs onze slagzin naar ‘herstelt kustduinen - verwijdert woekerplanten én afval’. Zo werken we samen aan proper duinherstel!
 

20 december 2023

Verdedigingslinie tijdens Eerste én Tweede Wereldoorlog

In zowel de Eerste als de Tweede Wereldoorlog werd onze kust omgebouwd tot een indrukwekkende verdedigingslinie die een eventuele geallieerde landing moest tegenhouden. Het meest gekend is de Atlantikwall uit de Tweede Wereldoorlog. Vanaf 1942 bouwden de Duitse troepen langs de kust een complex netwerk van honderden bunkers, geschutsopstellingen, landingsobstakels en allerhande versterkingen, aangevuld met spoorwegen, radarposten, manschappenverblijven en zo veel meer. Wat minder gekend is dat de kust ook in de Eerste Wereldoorlog werd volgebouwd met structuren die een aanval moesten opvangen. Beide partijen wilden immers kost wat kost vermijden dat de vijand kon landen op de kust, waardoor ze aan het IJzerfront in een tang zouden zitten.

Graven in het zand én het verleden

Vandaag is er hier daar nog wel een bunker bewaard of struikel je in de duinen over wat puinbrokken, maar al bij al is er niet zo veel meer te zien van deze oorlogsstructuren. Maar schijn bedriegt: op heel wat plaatsen aan de kust zijn nog restanten bewaard in de bodem, goed verborgen onder het duinzand. Enkel bij graafwerken kunnen ze aan het licht komen, en zo belanden wij bij het LIFE DUNIAS project. Dit project heeft als doel om woekerplanten te verwijderen uit de Vlaamse kustduinen, en hiervoor wordt op heel wat plaatsen dus gegraven. Op verschillende plaatsen worden oorlogsstructuren aangetroffen.

Waardevol erfgoed bewaren

LIFE DUNIAS klopte aan bij de collega’s van het agentschap Onroerend Erfgoed met de vraag hoe er moet omgegaan worden met zulke oorlogsstructuren. Gaat het om puin dat zonder meer mag afgebroken en verwijderd worden, of is dit erfgoed? De twee diensten staken de koppen bij elkaar en werkten een plan uit dat moet garanderen dat er geen waardevol erfgoed verloren gaat, en dat er tegelijk voor zorgt dat de werken niet te veel hinder ondervinden door onverwachte vondsten.

Hoe gaan we verder?

Een eerste stap was een inventarisatie. Dr. Birger Stichelbaut, postdoc onderzoeker aan de Vakgroep Archeologie van UGent, werd aangesteld om een overzicht te maken van de kustverdediging uit beide wereldoorlogen, op basis van historische kaarten en luchtfoto’s. Deze inventaris geeft een duidelijk beeld van de zones waar oorlogsstructuren kunnen aangetroffen worden bij de graafwerken. Vervolgens werden afspraken gemaakt tussen de betrokkenen: op sommige plaatsen zijn de geplande graafwerken geschrapt, op andere plaatsen worden de werken begeleid en indien nodig bijgestuurd om vernieling van waardevol erfgoed te vermijden. En er staat een archeologische ploeg paraat om onverwachte vondsten meteen te registreren.

Samen werken werkt!

Deze geïntegreerde aanpak illustreert op een mooie manier hoe natuurherstel en erfgoedzorg samen gaan. Het oorlogsverleden is niet zomaar een duistere pagina uit het verleden waarvan we de resten kunnen wissen of negeren: de immense kustverdediging bepaalde sterk hoe het hedendaagse duinenlandschap eruit ziet. Nadenken hoe we omgaan met de aanwezige relicten en hoe we het verhaal vertellen, dat is de uitdaging!

Bekijk foto's en kaarten van vroeger en nu: Erfgoed in de duinen.

Zin in meer? Dan verwijzen we graag naar het boek ‘De Kust. 4 augustus 1945. De zomer van de vrijheid’ of zoek zelf naar sporen van de oorlog. 

Auteur: Sam De Decker, erfgoedonderzoeker archeologie van het Agentschap voor Onroerend Erfgoed

14 december 2023

Vanaf 15 december 2023 tot en met 26 mei 2024 is in het Zwin Natuur Park in Knokke-Heist de tentoonstelling ‘Zwin, wij werken aan topnatuur’ te zien. Kom op ontdekking naar de rijke biotopen in en rond het Zwin en ontdek welke grote en kleine ingrepen nodig zijn om deze Europese topnatuur in optimale conditie te brengen en te houden. 

Rimpelroos, boksdoorn, mahonie, Amerikaanse vogelkers en nog een aantal andere invasieve planten worden door externe aannemers verwijderd. De planten worden met een kraan tot 1 meter diep uit de duinen geschept. Het opgeschepte materiaal deponeren we in een zeef. Het uitgezeefde zand storten we terug in de duinen, waardoor het oorspronkelijke duinenprofiel hersteld wordt. In bepaalde zones wordt ter vervanging helmgras aangeplant, op andere plaatsen mag het struweel spontaan dichtgroeien of kan andere natuur, zoals soortenrijke duingraslanden, ontstaan.

Hinder?

De verwachte hinder bij deze werken is minimaal. We vragen voorbijgangers de signalisatie te respecteren en de werf niet te betreden. De werken eindigen of worden stilgelegd eind april 2024 vanwege het broed- en toeristische seizoen dat dan van start gaat. In het najaar van 2024 worden de werken verdergezet of is er nazorg voorzien.

Waar en wanneer wordt er gewerkt?

Knokke-Heist, Zeebrugge, Blankenberge, De Haan, Bredene en Oostende

Data hieronder zijn startdata per cluster van gebieden. Deze kunnen per gebied afwijken.

• Zwin: vanaf 27 november 2023
• Blinckaertduinbos: vanaf 27 november 2023
• Sashul: vanaf 8 januari 2024
• Baai van Heist: vanaf 8 januari 2024
• Dir. Generaal Willemspark: vanaf 8 januari 2024
• Jozeph Stübbenpark: vanaf 8 januari 2024
• Parking aan Oostdam: vanaf januari 2024
• Fonteintjes: vanaf januari 2024
• Duinreep tussen Blankenberge en Wenduine: vanaf januari 2024
• Duinbossen De Haan: vanaf 4 december 2023
• Duinreep tussen De Haan, Bredene en Fort Napoleon (Oostende): vanaf 2024

Gelijktijdig blijft de LIFE DUNIAS Natuurpuntploeg kleinschaligere werken uitvoeren. De komende weken werken ze in meerdere gebieden tussen Knokke-Heist en Oostende.  

Meer informatie

• https://www.natuurenbos.be/life-dunias
• https://www.ecopedia.be/planten/rimpelroos-virginische-roos-en-veelbloemige-roos
• https://www.ecopedia.be/exoten/invasieve-planten
• Bij vragen contacteer reinhardt.strubbe@vlaanderen.be

9 november 2023

LIFE DUNIAS investeert tijd in het informeren en sensibiliseren over de problematiek van woekerplanten en hoe deze in de natuur terechtkomen. We richten ons hierbij bijvoorbeeld tot de kustbewoners die een tuin hebben die grenst aan een duingebied. We trachten zo veel mogelijk tuinen te bezoeken die grenzen aan onze kustduinen. We doen dit omdat we die tuinen inventariseren op aanwezigheid van woekerplanten en de bewoners informeren over de mogelijke gevolgen die bepaalde tuinplanten hebben.

Op bezoek in de tuin

De eerste reeks tuinbezoeken zijn achter de rug en onze Natuurpunt medewerker, Maarten Wielandts, heeft heel wat tuineigenaren gesproken. Hij merkt op: “Doorgaans hebben de mensen echt interesse in het thema. Ze zijn blij dat er actie wordt ondernomen in de kustduinen. Het ontbreekt hen vaak aan kennis als het aankomt op het herkennen van probleemplanten in hun eigen tuin.”

Maarten: Een veelgehoorde zin is “Kom maar een kijkje nemen, maar alles in mijn tuin is natuurlijk.” Mensen zien de planten uit hun tuin ook in de natuur staan en daar komen we meteen tot de kern van het probleem. Tuinplanten ontsnappen al decennialang naar onze natuurgebieden en komen op zoveel plaatsen aan de kust voor dat je de indruk kan krijgen dat ze effectief onderdeel zijn van de natuurlijke begroeiing. Heel veel mensen denken bijv. dat de rimpelroos een wilde en dus inheemse roos is. Niets is minder waar!

Bevindingen inventarisatie ronde

Tijdens zo’n tuinbezoek is het vaak makkelijk om de problematiek van woekerplanten te duiden. Deze planten zijn ook in de tuinen niet echt de ‘braafste’ planten.

• De rimpelroos trekt zich weinig aan van het gebalanceerd tuinplan opgesteld door een tuinontwerper en neem na een paar jaar veel meer ruimte in dan voorzien. 
• Mensen die starten met één cotoneaster in de tuin, hebben er in een mum van tijd verschillende staan.
• Er zijn 2 soorten eigenaars van seringen: zij die de plant bewust hebben geplant en zij die deze hebben ‘gekregen’ van de buren. Die laatste groep is groot: de plant staat gekend voor de capaciteit om via worteluitlopers naburige terreinen in te nemen. 
• En waar de meeste mensen met een voorliefde voor pure gazons paardenbloemen en klavers uit het gras verwijderen, spelen de gazonliefhebbers aan de kust in een divisie hoger. Worteluitlopers van abelen en Canadese populieren doorkruisen veel van de tuinen en daar groeien jaarlijks tientallen scheuten uit. Genoeg om een gazon in sneltempo om te vormen tot een bos. Meedoen met maai-mei-niet is dan niet zonder risico.

Het is niet de idee om eigenaars te verplichten om bepaalde planten te verwijderen. Wanneer de bewoners beslissen om zelf actie te ondernemen, staat het LIFE DUNIAS team hen bij met advies over hoe de probleemplant te verwijderen en voorstellen rond alternatieve planten.

Verschil duinen en tuinen?

In onze tuinen perken we door regelmatig onderhoud de wildgroei van bepaalde planten in. Zo’n doorgedreven onderhoud is echter niet mogelijk in al onze natuurgebieden. Een jaarlijkse inventarisatie gevolgd door verwijdering kost handen vol geld. De invasie die zich op kleine schaal afspeelt in tuinen, gebeurt op grote schaal in natuurgebieden. Een groter bewustzijn over de problematiek is gewenst. We maken naar de toekomst toe beter doordachte(re) keuzes op vlak van beplantingen.

Dit komt niet alleen de natuur ten goede maar ook onszelf. Heel wat van de tuineigenaars die we spraken, hebben nu spijt van de plantenkeuze die ze vroeger maakten. Veel oudere mensen geven aan dat een tuin onderhouden geen evidentie is. Een tuin onderhouden vol planten die snel uitbreiden, is dat nog minder. Al snel verliezen ze de controle over hun tuin en dat maakt ongelukkig. Stevige groeiers zorgen voor stevige problemen.

Niet alleen de probleemplanten groeien snel. Bijna iedere bewoner die we spraken, had het over hoe snel de duinen de laatste jaren zijn veranderd. Onze duinen verruigen in ijltemp. Uitheemse bomen zoals Canadese populier en abeel nemen steeds meer ruimte in. Ook gewone esdoorn is in opmars samen met duindoorn, sleedoorn en meidoorn. Het uitzicht van onze duinen is drastisch veranderd en veel van de buurtbewoners ervaren dit als iets negatiefs.

Ontbossing en verruiging?

Een belangrijk boodschap is dat LIFE DUNIAS geen ontbossingsproject is. Op specifieke plaatsen worden Canadese populieren en abelen aangepakt, maar het is niet de bedoeling dit overal te doen. Wij verwijderen hoofdzakelijk woekerende uitheemse struiken zoals rimpelroos en mahonie. Het overgrote deel van de bossen en struwelen die de afgelopen decennia ontstonden op natuurlijke wijze of aangeplant werden, blijven onaangeroerd. Mogelijks worden er in de ondergroei kleine boompjes zoals bijv. Amerikaanse vogelkers verwijderd. Op plaatsen waar woekerplanten dominant zijn en grote oppervlaktes innemen, zal het uitzicht voor buurtbewoners grondig veranderen door LIFE DUNIAS.

Verder is het van belang om te beseffen dat de voornaamste drijfveren voor verruiging van de duinen een menselijke aard hebben. De belangrijkste oorzaken van verruiging zijn:

• te veel meststoffen (stikstof en fosfor),
• verzuring van de duinen (vroeger door zwavel, nu door stikstof),
• opwarming van het klimaat waardoor het groeiseizoen langer is,
• minder vraat door konijnen (afname populaties door ziektes),
• versnippering en vastleggen van duinen (door bebouwing e.d.) waardoor verstuiving uitblijft

We zijn als mens dus niet louter een toeschouwer van de natuur, we zorgen vaak (onbewust) dat de natuur rondom ons gaat veranderen. 

Ligt jouw tuin naast een duin en wens je vrijblijvend advies over de aanpak van woekerplanten in jouw tuin? Heb je vragen of opmerkingen over de LIFE DUNIAS werkzaamheden? Neem dan contact op met Reinhardt, de coördinator van LIFE DUNIAS via reinhardt.strubbe@vlaanderen.be.

Auteur: Maarten Wielandts (Natuurpunt LIFE DUNIAS)

12 juli 2023

Allen hebben een passie voor natuur, zijn met pensioen, bijna allemaal hebben ze een snor en aan energie en humor hebben ze geen gebrek!

Elke maandagvoormiddag kan je ze vinden in de duinen van Ter Yde. Dirk, Karel, Jo, Paul, Erwin, Bernard, Christine en Carl steken maar al te graag de handen uit de mouwen voor betere natuur. Deze groep vrijwilligers is sinds 2017 actief. Het groepje groeit elk jaar wel met een extra lid: “Ik wandelde voorbij in de duinen en ze riepen dat ze nog wel hulp konden gebruiken. En zo kwam ik hier terecht”, aldus Paul.

Ze pakken naar eigen zeggen vooral exoten aan. Ook aanplanten en maaien met de zeis kunnen ze, en occasioneel zetten ze zelfs een bakstenen muurtje terug recht. Dit groepje, ondertussen echte vrienden geworden, weet waarom ze hier als vrijwilliger aan de slag zijn. “Door handmatig de woekerplanten te verwijderen houden we de bodem intact. Bovendien voeren we onze werken uit in het mooiste decor die je kan bedenken: echte topnatuur.” Naast de natuurbeleving is er ook enthousiasme voor de gratis ‘work-out’. “We hebben allemaal rugproblemen maar we weten hoe we het moeten aanpakken. Dit is beter dan ergens binnen oefeningen voor de rug te doen,” beaamt Erwin.

Yucca’s, lijsterbesspirea, reuzebalsemien, kokardebloem, Amerikaanse vogelkers en zelfs witte abelen tussen de orchideeën werden al aangepakt door deze helden. “Jammer genoeg is er ook veel zwerfvuil dat we tussen de prachtige natuur vinden. Dat ruimen we dan ook op.” De vrienden leren ook altijd bij van elkaar: over fauna en flora, werktuigen en natuurbeheer in het algemeen. “Samen met onze boswachter Guy maken we jaarlijks ook een uitstap naar een mooie plek in de natuur. Dan voel je de appreciatie!”

Of er ook zaken zijn dat ze niet graag doen? “Dan doen we dit niet, maar eigenlijk doen we bijna alles graag. Behalve Japanse duizendknoop: dat is echt onbegonnen werk.”

Ook zin om de handen uit de mouwen te steken? “Vooral handige, en zeker ook vrouwelijke vrijwilligers zijn welkom!”, weet Carl nog toe te voegen. “En om twaalf uur vegen we onze ‘schup’ af,” lacht de groep nog. “Ook die spieren moeten getraind worden!”

29 maart 2023

Wie rondloopt in de bosrijke gebieden in het Noorden van Antwerpen zou haast denken dat rododendrons van nature voorkomen in onze bosgebieden. Hetzelfde gevoel krijg je in onze duinen, waar het doodnormaal lijkt om rimpelroos of mahonie terug te vinden. Wat deze planten echter gemeen hebben, is dat het sterk woekerende planten zijn, net zoals de gekende Japanse duizendknoop. Van die laatste beseffen we ondertussen maar al te goed dat het een probleemsoort is, van die anderen spijtig genoeg nog niet en daarom worden ze nog steeds aangeplant in tuinen of openbaar groen. Tuinen zijn geen geïsoleerde eilanden...

8 maart 2023

De voorbije weken kon je Natuurpunt druk aan het werk terugvinden in De Fonteintjes in Blankenberge. Het ging niet zomaar om een Natuurpuntploeg, maar om de LIFE DUNIAS Natuurpuntploeg. Deze ploeg focust op het verwijderen van invasieve planten in kustduinen.

Alle abelen werden geringd en meteen werden ook een heleboel uitheemse woekerplanten verwijderd. Denk dan aan olijfwilg, bruidsluier, hemelboom, tamarisk, sneeuwbes, boksdoorn en zelfs yucca’s waren te vinden in De Fonteintjes.

Om al deze werken uit te voeren kon de ploeg rekenen op een aantal hulpmiddelen. Vooral het kraantje met o.a. de sorteergrijper, de stobbenboor en de stronkenfrees bracht soelaas. En voor plantendelen af te voeren, konden ze rekenen op ‘onze Hunter’. Dat is een rupsdumper: volledige naam Hunter TrackFlex. Hunter is de blauwe machine die zo aan het blinken is op de foto’s.

Er kwam ook bijzonder veel handwerk bij kijken. Letterlijk met de schop of de tree-popper (een soort hefboom waarmee je struiken en kleine bomen uit de grond haalt) werd elke woekerplant verwijderd. Daarom een extra dikke chapeau aan onze harde werkers: Hans, Bob en Tommy! Dankzij jullie worden de Vlaamse kustduinen weer wat meer woekerplantvrij, en kan de inheemse fauna en flora opnieuw floreren.

16 februari 2023

Van 18 tot 21 mei 2022 trok het LIFE DUNIAS team naar Koksijde om zich, samen met internationale duinenexperten, onder te dompelen in de wereld van woekerplanten (IAS: Invasive Alien Species) in de kustduinen. Lees hier het rapport: 'Assessment of current and future invasie plants in protected dune habitats of the Atlantic coastal region - Including management accounts of selected species for the LIFE DUNIAS project (LIFE20 NAT/BE/001442)'

Het rapport bevat een overzicht van huidige en toekomstige woekerplanten die voorkomen in kustduinen. Daarnaast is een speciale focus voorzien voor het beheer van een 10-tal van deze woekerplanten. Dit rapport wordt actief gebruikt in het LIFE DUNIAS project.

14 februari 2023

In het kader van LIFE DUNIAS werd een poster ontwikkeld die enkele van de meest voorkomende woekerplanten in de Vlaamse kustduinen beschrijft. Daarnaast heeft de poster een achterzijde die enkele alternatieven naar voren schuift. Kies voor waardevolle inheemse planten die niet woekeren in onze Vlaamse kustduinen.

Interesse? Download de poster.

December 2022

Ons oog valt plots op een weelderige graspartij in de voorts kort getrimde duinvallei. Dirk: “Sommige graspercelen maaien we bewust niet. Insecten leggen er graag hun eieren. Zo hopen we bij te dragen aan de insectenpopulatie, die sterk onder druk staat. (schalks) Goed dat het maaibeheer nu officieel gebeurt. In de jaren 70, toen het hier nog geen natuurgebied was, kwamen we gewoon illegaal maaien (lacht).” Zo’n guerillabeheer lijkt wel een wereld verwijderd van het LIFE DUNIAS-project waar De Fonteintjes nu deel van uitmaken. “Op termijn wordt er 50 hectare aan exotische vegetatie uit onze kustduinen verwijderd. Zo krijgen inheemse soorten als wilde liguster of het duinviooltje weer een kans. Gelukkig kunnen duinplanten tegen een stootje, hun omgeving wordt sowieso voortdurend vervormd door de elementen. Een duin is zeer dynamisch.”

Lees het volledige stuk: 

23 november 2022

De herfst staat bekend als paddenstoelentijd. Veel mensen trekken naar de bossen om prachtig gekleurde zwammen te bewonderen. Maar wist je dat er ook in de duinen unieke zwammen voorkomen? Al moet je daarvoor wachten tot in de late herfst: nu dus!  > Ontdek het snel in dit artikel van Natuurpunt...

Duinpaddenstoelen zijn goede indicators voor kwalitatieve duinen. Wij hebben in Vlaanderen helaas geen brede duingordels meer, waardoor de specifieke duinnatuur en dus ook de paddenstoelen onder druk staan. Ook in de duinen laat de klimaatverandering zich voelen en zal de impact groot zijn. Daarnaast zijn er ook nog vele exoten die ervoor zorgen dat de stuivende duinen in een mum van tijd dichtgroeien. Om deze woekerende exoten  terug te dringen is er nu een groot Europees project: LIFE DUNIAS.

31 oktober 2022

De duingroefbij (Lasioglossum tarsatum) is een kleine, zwarte, solitaire bij die terug te vinden is in zandgebieden, vooral stuifzanden en duingebieden in zowel het binnenland als aan de kust. De laatste 100 jaar is deze soort nog maar 5 keer met zekerheid waargenomen in België, maar vorig jaar is ze herontdekt in Het Zwin. > Recente waarnemingen en verspreidingsgebied, kustduinen cruciaal voor het voortbestaan van de soort...

4 oktober 2022

Vorige zaterdag, 1 oktober, waren we een van de vele standen op het PUUR NATUURfestival van bezoekerscentrum de Duinpanne in De Panne. De stralende zon was al van ’s ochtends van de partij bij de opbouw van het festival. Overal werd druk gebouwd, opgezet en versierd. Onze eigen LIFE DUNIAS stand werd voorzien van didactisch materiaal: bladeren van de hemelboom, struikaster, rimpelroos, mahonie, enz. waren er allemaal terug te vinden. 

Na de middag werd het volledige festival overspoeld door de vele bezoekers. Jong en oud konden genieten van animatie, opdrachten en zelfs een gekke kapselbeurt was mogelijk. Onze panelen werden met veel interesse gelezen en we danken alle enthousiaste bezoekers die eens langskwamen bij ons. De kinderen kleurden erop los en het houten speelgoed viel in de smaak. De inheemse kardinaalmuts op onze tafel werd door de meeste bezoekers helemaal correct geïdentificeerd. En iedereen die langs kwam, weet nu hopelijk dat die mooie rimpelroos niet thuishoort in onze Vlaamse duinen.

Tot op een volgende editie?

2 juni 2022

De komende 5 jaar worden woekerplanten aangepakt in de Vlaamse kustduinen. Ze komen langs de volledige kust voor en verdringen er de lokale duinnatuur. De werken worden gecoördineerd door Natuur en Bos in het kader van het Europese LIFE DUNIAS project. Ook andere partners, waaronder Natuurpunt en de lokale besturen, zitten mee aan boord. Het project kan rekenen op financiële steun uit Europa en Vlaanderen. > Zeldzame natuurtypes onder druk in de duinen ...

20 mei 2022

De komende 5 jaar zullen invasieve, exotische planten worden aangepakt in de Vlaamse kustduinen. Ze komen langs de volledige kust voor en verdringen er de lokale duinnatuur. De werken worden gecoördineerd door Natuur en Bos in het kader van het Europese LIFE DUNIAS-project. Ook andere partners, waaronder Natuurpunt en de lokale besturen, zitten mee aan boord. Het project kan rekenen op financiële steun uit Europa en Vlaanderen. Morgen, op de Europese Natura 2000-dag, wordt er een heuse ‘Bioblitz’ in De Panne georganiseerd om de woekerplanten nog beter in kaart te brengen. 

LIFE DUNIAS

11 mei 2022

De duinen opnieuw duin laten zijn, dat is het ambitieuze plan van een enthousiaste ploeg medewerkers van het LIFE DUNIAS project. Om onze kustduinen in hun oude glorie te herstellen, willen ze ruimte vrijmaken voor de oorspronkelijke duinvegetatie. Dat kan alleen door resoluut én voorgoed alle invasieve exoten uit het landschap te weren. Een heus titanenwerk dat in goede banen geleid wordt door Reinhardt Strubbe van het Agentschap voor Natuur en Bos. Vandaag staat de projectcoördinator de 'Onze natuur redactie' te woord over de uitdagingen waarmee het team de komende vijf jaren geconfronteerd zal worden. > Geen half werk...