Resultaten

Hieronder vind je de resultaten van een analyse op basis van de volledige dataset van de eerste bosinventaris (VBI1, veldwerk 1997-1999), de tweede bosinventaris (VBI2, veldwerk 2009-2018) en de derde bosinventaris (VBI3, veldwerk 2019-2021).

De resultaten beschrijven de toestand en evolutie van het bos in Vlaanderen, met focus op zes prioritaire beleidsvragen:

1. Karakteristieken bosareaal – laatst bijgewerkt december 2022
2. Boomsoortensamenstelling – laatst bijgewerkt december 2022
3. Bestandsopbouw – laatst bijgewerkt december 2022
4. Biodiversiteit – laatst bijgewerkt december 2022
5. Evolutie onder invloed van milieuveranderingen
6. Duurzaam bosbeheer en -gebruik – laatst bijgewerkt april 2023

De resultaten worden continu verder aangevuld.

1. Karakteristieken bosareaal

Update 1 december 2022

Aan de hand van eerste bosinventaris (uitgevoerd in de periode 1997-1999) wordt de oppervlakte bos in Vlaanderen geschat op 140.380 ha. Op basis van de tweede bosinventaris (uitgevoerd in de periode 2009-2019) komen we uit op 140.279 ha bos in Vlaanderen. Ten opzicht van de eerste bosinventaris is er dus geen daling noch stijging waar te nemen.

Omdat we niet gebiedsdekkend meten, maar met een steekproef, moeten we immers rekening houden met een foutenmarge van ± 5.000 ha. Dat wil zeggen dat de werkelijke bosoppervlakte 5.000 ha lager of hoger kan zijn dan 140.279 ha. Uit de eerste en de tweede bosinventaris kunnen we dus besluiten dat de bosoppervlakte in Vlaanderen sinds 2000 constant is gebleven op afgerond 140.000 ha. Dit is 10% van Vlaanderen.

De derde bosinventaris is gestart in 2019. In deze derde ronde/meetcampagne zullen meer proefvlakken op exact dezelfde plaats kunnen opgemeten worden als 10 jaar geleden omdat de meettechnologie is verbeterd. Hierdoor zal de precisie op de trendbepaling verhogen. In 2025 is een tussentijdse rapportering van de gemiddelde oppervlakte bos gepland.

In dit rapport bosareaal vind je meer cijfers over bosoppervlakte per eigenaarscategorie, bosoppervlakte per provincie, verdeling homogene en gemengde bestanden.

Zie ook Quataert, P., De Keersmaeker, L., & Van Daele, T. (2019). Advies over de inzet van de Vlaamse meetnetten om de trend van het bosareaal op te volgen. Een statistische evaluatie. (Adviezen van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek; Nr. INBO.A.3744). Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek.

2. Boomsoortensamenstelling

Update 1 december 2022

Sinds de eerste metingen in 1997-1999 wijzigde de boomsoortensamenstelling substantieel. Loofhout neemt toe ten koste van naaldhout, zowel in stamtal als in grondvlakaandeel.

Waar grove den omstreeks 2000 nog hoofdboomsoort was in een op drie bestanden, is dit actueel (metingen 2012-2021) nog slechts in een op vier bestanden het geval.

In dit rapport boomsoortensamenstelling vind je meer info over het stamtal-, grondvlak- en volume-aandeel per boomsoort en het aandeel bestanden per hoofdboomsoort.

In het rapport - Verjonging van boomsoorten vind je meer info over zaailingen en gevestigde verjonging van de meest voorkomende boomsoorten in Vlaanderen.

3. Bestandsopbouw

Update 1 december 2022

Het bestandstype wordt door de veldwerkers op het terrein ingeschat. Het ingeschatte bestandstype heeft betrekking op het hele bestand waarin het proefvlak zich bevindt en wordt gedefinieerd door het relatieve aandeel loofhout en naaldhout in het totale bestandsgrondvlak.

loofhout: < 20 % bijmenging naaldhout
naaldhout: < 20 % bijmenging loofhout
gemengd loofhout: 20 % < bijmenging naaldhout < 50 %
gemengd naaldhout: 20 % < bijmenging loofhout < 50 %

Tussen de metingen van de eerste bosinventaris en de metingen van de voorbije tien jaar is het aandeel naaldhout significant gedaald van 37 % naar 28 % . Deze bestanden zijn opgeschoven richting gemengd naaldhout en gemengd loofhout, waar naaldhout nog maximaal 50 % van het grondvlak inneemt.

Het aandeel loofhout stijgt, weliswaar (nog) niet significant.

In dit rapport bestandsopbouw vind je meer info over relatief aandeel en totale oppervlakte van de bestandstypes in Vlaanderen, per provincie en per eigenaarscategorie.

4. Biodiversiteit

De analyse in verband met deze meetvraag is nog gaande. Van zodra er meer resultaten beschikbaar zijn, wordt deze paragraaf verder aangevuld.

Soortensamenstelling

In het kader van het natuurrapport 2020 van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) werd soortenrijkdom (bomen en kruiden) en het voorkomen van oud-bosplanten geanalyseerd.

Er is vastgesteld dat het aantal boomsoorten per bostype is toegenomen, maar het aantal kruidachtigen niet. Van die kruidachtigen neemt het aantal oud-bosplanten wel toe, zowel in oude als in meer recente bossen.

Lees meer

Natuurlijkheid

De authenticiteitsindex (AI) kwantificeert de natuurlijkheid van een bos en bestaat uit een aantal indicatoren die gegroepeerd worden in vier pijlers: de boomlaag, de bosstructuur, de kruidlaag en dood hout (Van Den Meersschaut e.a. 2001). In het kader van het NARA berekende het INBO de authenticicteitsindex van bossen in Vlaanderen.

De berekende indices wijzen erop dat de natuurlijkheidsgraad van de bossen is toegenomen sinds de eerste bosinventaris in 1997-1999.

De resultaten hiervan kan u op de website van het NARA 2020 bekijken.

Functionele diversiteit

De functionele diversiteit is een maat voor de verscheidenheid van kenmerken van soorten (bv. groeisnelheid, bladoppervlakte, aanwezigheid nectar) die bijdragen aan bepaalde ecosysteemprocessen (bv. koolstofopslag, beschaduwing, bestuiving).

Er is een duidelijke stijging te zien tussen beide bosinventarisaties, vooral door de omvorming van homogene dennen- en populierenbestanden naar gemengde bestanden (analyse NARA 2020, INBO).

Lees hier meer over deze analyse (INBO)

Natuurlijke verjonging van inheemse, uitheemse en invasieve boomsoorten
Update 1 december 2022

Naast soortenrijkdom, dood hout, structuurdiversiteit, … is ook de mate van inheemse verjonging een indicatie voor de natuurlijkheid van een bos.
De bosinventaris toont aan dat de kans op voorkomen van natuurlijke verjonging niet gewijzigd is, maar wanneer er verjonging is, dan lijkt die meer abundant te zijn.
Ook bij inzoomen op bostype, zijn dezelfde trends zichtbaar.

Lees meer over de verjonging van inheemse, uitheemse en invasieve boomsoorten in dit rapport.

Dood hout
Update 1 december 2022

Dood hout is een belangrijke parameter voor de biodiversiteit van het bos. Dood hout is nodig voor talrijke planten, dieren, paddenstoelen en bacteriën die het als woonplaats of voedselbron gebruiken. Dood hout bestaat uit afgestorven, beschadigde en afstervende bomen en struiken, of delen ervan. Men onderscheidt staand en liggend dood hout. Beiden zijn ecologisch zeer waardevol.
De bosinventaris toont aan dat het aandeel en volume dood hout in bos is toegenomen sinds 2000.

5. Evolutie onder invloed van milieuveranderingen

Om zicht te krijgen op de milieuveranderingen in het Vlaamse bos, wordt gebruik gemaakt van de Ellenberg indicatorwaardes, toegepast op de vegetatie-opnames van de Vlaamse bosinventarisatie.

Enkel bij de Ellenbergwaarden voor stikstof en licht is een duidelijke trend waarneembaar tussen VBI1 en VBI2: de Vlaamse bossen verdonkeren (wat samengaat met het verouderen van de bestanden) en worden stikstofrijker. De impact van stikstof op de soortensamenstelling van kruidachtigen is duidelijk te zien: het aantal stikstofminnende soorten neemt toe, en het effect is groter in de bosrand.

Lees meer over de impact van de bosrand en hoe de Ellenbergwaardes variëren tussen de verschillende bostypes.

6. Duurzaam bosbeheer en -gebruik

Houtvoorraad en groei
Update 1 december 2022

Het volume aan levend hout per ha is zeer duidelijk toegenomen sinds het begin van metingen. De bosinventaris stelt een stijging vast van 216 m³/ha naar 273 m³/ha.

Houtkwaliteit
Update 6 april 2023

Het rapport Houtkwaliteit geeft een overzicht van het stamverloop en het voorkomen van defecten bij de economisch belangrijkste boomsoorten: beuk, eik, cultuurpopulier, berk, lork, grove den en Corsicaanse den.