Toegankelijke natuur voor iedereen

Natuur heeft niet alleen een positieve invloed op de gezondheid van mensen, natuur is ook essentieel voor een goed en gezond leven, maar niet iedereen in onze samenleving kan op een volwaardige manier van natuur en haar voordelen genieten. Personen met een beperking of een verminderde mobiliteit ervaren vaak problemen met de toegankelijkheid van nabijgelegen natuur. Daarnaast wordt de authenticiteit van de natuurervaring vaak verbroken door doorgedreven aanpassingen om de toegankelijkheid in natuurgebieden te verhogen. Het combineren van toegankelijkheid en het verhogen van de natuurkwaliteit dicht bij huis is dé uitdaging.

Het Agentschap voor Natuur en Bos heeft samen met Arteveldehogeschool en GoodPlanet Belgium stappen gezet om die problematiek aan te pakken. Studenten van de Arteveldehogeschool werkten samen met Natuur en Bos oplossingen uit om iedereen van de natuur te laten genieten zonder doorgedreven aanpassingen in de natuur. Ze onderzochten daarbij mogelijke barrières en hefbomen. Als sluitstuk werd op zaterdag 25 september 2021 een demonstratiedag gehouden in het Parkbos in Gent.

Programma demo-dag

Ook kinderen met een fysieke beperking die graag buiten spelen en avonturen beleven waren welkom. Zo werd het Parkbos een inspiratiehaven om iedereen even gemakkelijk van de natuur te laten genieten! Anders dan de titel ‘Revalideren in het bos’ doet vermoeden, was het programma ruimer opgevat dan enkel het revalideren. Iedereen die minder goed ter been is, kwam aan bod, jong en oud(er). 

Producenten en verdelers hielden een demonstratie van uiteenlopende hulpmiddelen om natuur van dichtbij te benaderen, zonder schade toe te brengen aan bodem of vegetatie. Die hulpmiddelen konden getest worden op natuurbelevingsroutes. Hulpmiddelen testen en ervaringen delen was het opzet van de namiddag, maar natuurlijk ook van de natuur genieten. Daarom was er een activiteitenprogramma op maat voorzien.

• Je kon verschillende hulpmiddelen uittesten: loophulpjes, wandelbuggy's, speciale wielen voor op de rolstoel, elektrische trekdelen, driewielfietsen, off-road rolstoelen inclusief elektrisch uitgeruste modellen en modellen met dikke wielen. Om geen verkeerde verwachtingen te scheppen: er is geen plankenpad, wandelsluis of veerooster, enz. om uit te testen. Die aanpassingen zijn voorzien in het project maar zijn niet op de site Grand Noble aanwezig. Er is wel veel ruw terrein waarop kan geoefend worden naast de verharde paden. Download het volledige aanbod aan demonstraties, leveranciers en modellen > 
• Studenten van Arteveldehogeschool outten zich als enthousiaste toekomstige bewegingsexperten in de natuur. Zij begeleidden een introductie in geocache op maat, lieten iedereen mee bewegen aan de hand van enkele revalidatieoefeningen in de natuur en toonden een uitgestippelde natuurwandeling die je op eigen ritme kon volgen.
• G-sport Vlaanderen was aanwezig met hun aanbod g-sport. Zij geven meer uitleg over deelfietsen en de organisator van Gent Marathon komt langs.
• Enkele vzw's zoals vzw Effen Weg, vzw Camino, vzw Zonder Beperking lichtten toe hoe zij iedereen van de natuur willen laten genieten. Ook zij brachten hun materiaal mee zoals een Zoom (van vzw ZoBep).
• Aan het rustpunt en fietsknooppunt 88 vertrok er een gegidste natuurwandeling door natuurgids An De Pauw waarbij de rode wandelroute werd gevolgd. Deze route verloopt over verharde paden in het Parkbos. Bekijk de beschrijving van de route >
• Ook de allerjongsten zaten niet stil. Goodplanet nam alle kinderen mee op sleeptouw om onbeperkt samen buiten te spelen. Zij spraken af aan de zandvallei.

Bekijk het sfeerverslag

Toegankelijkheid voor iedereen: Rebecca vertelt

Rebecca heeft twaalf jaar geleden een incomplete dwarslaesie opgelopen. Ze vertelt wat voor haar de grootste moeilijkheden zijn als ze in haar ligfiets de natuur bezoekt, en hoe natuurgebieden toegankelijker gemaakt kunnen worden voor iedereen.

Bredere onderzoeksproject

Het bredere onderzoeksproject bestond uit het in kaart brengen van barrières en hefbomen bij bezoek aan natuur. Moeten er overal wandelpaden zijn en moeten alle wandelpaden aangepast zijn? Nee, niet alles kan en moet overal in de natuur toegankelijk zijn, maar iedereen zou wel moeten kunnen wandelen. Dat was het uitgangspunt.

Op basis van de noden door de doelgroep geformuleerd, de terreinsituatie en mogelijkheden qua middelen zijn in het projectgebied volgende aanpassingen uitgewerkt:

• Informatievoorziening over het aanbod verhogen
• Functionele inrichting aanpassen (poortjes, veerooster op de halfverharde paden)
• Inrichting om beleving te verhogen: paden verwilderen
• Projectelementen in functie van community met gebruikers organiseren zoals een functioneel revalidatie- en oefenprogramma, een geocache, spelelement rond beweging.

Er is samengewerkt met Inter. Zij bundelden hun feedback van op het terrein in een handige checklist die ook elders kan toegepast worden om geschikte terreinen voor iedereen toegankelijk te maken daar waar de natuur dit toelaat. Alle onderzoekstappen, resultaten en achtergrondinformatie worden toegelicht in dit eindrapport. 

• Download het eindverslag 'Revalideren in het bos' (pdf - 10 MB)

Tips voor toegankelijke wandelroutes

• Bereikbaarheid: Zorg dat je wandelroute goed bereikbaar is voor iedereen. Niet alleen met de auto, maar ook met het openbaar vervoer en met de fiets. 
  • Zorg voor aangepaste en voorbehouden autoparkeerplaatsen voor personen met een handicap
  • Niet noodzakelijk alle fietsenparkeerplekken hoeven 100% toegankelijk te zeindverslag_revalideren_in_het_bos.pdfijn, maar zorg ervoor dat op locaties met fietsenstallingen er steeds gelijkwaardige fietsparkeerplekken zijn die voor iedereen en voor verschillende soorten rijwielen geschikt zijn.
  • Check of de bushalte toegankelijk is.
• Een attractieve route: Een toegankelijke wandelroute is 3 tot 5 kilometer lang. Niemand keert graag op zijn stappen terug, daarom heeft een lus de voorkeur. Nog beter is een 8-vorm of een andere vorm waarbij je zelf kunt kiezen of je verder of minder ver wandelt.
• Zorg voor paden met een voldoende vrije doorgang, een bruikbaar loopoppervlak en zonder drempels.
• Zorg voor toegankelijke rustpunten, zoals banken, picknicktafels...
• Plaats informatiepanelen op plaatsen die voor iedereen toegankelijk zijn en op een hoogte die voor iedereen leesbaar is.
• Zorg, waar mogelijk, voor toegankelijke randvoorzieningen, zoals sanitair, eet- en drinkgelegenheden...
• Deel gedetailleerde informatie over de toegankelijkheid van de wandelroute. Zo kan iedereen op voorhand checken of de wandelroute haalbaar is en hoef je niet onderweg terug te keren.