Menu

search

Mountainbiken in de natuur

  • © Monique Bogaerts

Mountainbiken in de natuur: wat mag wel, wat mag niet?

Talrijke fiets- en mountainbikepaden heten je welkom in onze natuur. Soms vlak, soms reliëfrijk, soms zanderig, soms modderig, soms single tracks, soms technisch, je komt ze allemaal tegen. Je moet daarbij wel op de voorziene paden blijven, alleen zo kan iedereen nog lang genieten van de natuur. Onze boswachters merkten echter op dat mountainbikers er zich niet altijd bewust van zijn waarom je op sommige plekken wel of niet mag fietsen. Daarom zetten we alle regels hieronder even duidelijk op een rij, met een woordje uitleg erbij. Daarna laten we hen zelf getuigen over hoe ze zich inzetten voor de natuur én voor de mountainbikers.

Mountainbiken (MTB) is een sport die fietsen koppelt aan wegen die minder of niet geschikt zijn voor stadsfietsen. De natuur biedt daarbij vaak technisch moeilijkere paden in het groen, die het gevoel van vrijheid en avontuur benadrukken. De sport vindt zijn oorsprong in de immense natuurgebieden van de Verenigde Staten en in de Noord-Amerikaanse cultuur van verheerlijking van sportprestaties. Het dichtbevolkte Vlaanderen is extreem arm aan natuur en weinig reliëfrijk. MTB als een bevredigende tijdsbesteding inpassen in ons landschap houdt dus een aanzienlijke uitdaging in.

Goed geregeld via de toegankelijkheidsregeling

Een Besluit van de Vlaamse regering van 5 december 2008 regelt de toegankelijkheid van de natuurreservaten en alle bossen in Vlaanderen. De basisregel is eenvoudig: voetgangers mogen alle paden gebruiken. Alle andere categorieën recreanten, onder wie ruiters en fietsers, verkrijgen slechts toegang tot een bepaald gebied door een goedgekeurde toegankelijkheidsregeling (TR) voor dat domein. Zo’n regeling beschrijft welke categorie bezoekers welkom is op welke paden en in welke zones. Een TR bestaat uit een kaart, een reglement en signalisatie op het terrein. De Vlaamse minister van Leefmilieu keurt ze goed na een uitgebreide adviesronde en een openbaar onderzoek. De terreinbeheerder maakt een ontwerp voor een TR op basis van zijn kennis van het terrein, de natuurbehoudsdoelen en de wensen van de recreanten. Vanwege de complexe aard van de Vlaamse samenleving moeten daarbij heel wat compromissen worden gesloten.

Mountainbiken kan niet zomaar op elk pad

Waarom mag je niet op elk pad in de natuur mountainbiken? Daar zijn verschillende redenen voor. Vlaanderen heeft een zeer hoge bevolkingsdichtheid en erg weinig natuur. Het merendeel van ruim 6,5 miljoen mensen zoekt ontspanning in amper 9% van het landschap. Om een restje kwaliteitsvolle natuur te behouden en om te voorkomen dat bezoekers zelfs daar geen rust meer vinden, zijn er beperkingen. Bovendien kun je onze groene ruimte evenmin volstouwen met paden, want dan blijven er geen levensnoodzakelijke rustzones voor de wilde dieren meer over. Daarom zullen meerdere categorieën recreanten vaak wegels moeten delen. Hoffelijkheid moet dergelijk meervoudig gebruik toelaten, maar vandaag stellen beheerders vast dat er steeds meer wederzijds onbegrip leeft tussen bv. wandelaars en mountainbikers. Een gedragsverandering dringt zich daarom op.

MTB kan ook schade veroorzaken aan de bodem en aan vegetatie. Met name in heuvelachtig terrein geven remsporen aanleiding tot het uitslijten van diepe voren, die op hun beurt kanalen worden voor afspoeling van aarde bij hevige regenval. De meeste planten kunnen niet tegen verdichting van de bodem waarin ze wortelen en zullen verdwijnen. Op de toegelaten tracks wordt dat verlies aanvaard, maar bijkomende illegale tracks hebben vaak grotere negatieve gevolgen dan op het eerste gezicht lijkt. Als zo’n illegaal pad navolging krijgt, bv. als route in een app, dan zal het gedrag van de dieren in de omgeving grondig verstoord worden. Dat kan leiden tot meer verkeersslachtoffers of het ongeschikt worden van die zone als leefgebied. Ten slotte zullen ook wandelaars dat pad beginnen te gebruiken waardoor het effect nog eens vergroot. Die nieuwe wegels zijn doorgaans smal en een onverwachte ontmoeting met een wandelaar zal een vervelende confrontatie opleveren. Als je al die overwegingen in je achterhoofd houdt, kan MTB slechts een maatschappelijk verantwoord recreatief medegebruik zijn in onze schaarse natuur als het plaatsheeft op de daartoe bestemde paden.

4000 km fietspaden in de natuur en 8000 km van Sport Vlaanderen

Hoewel het dus een echte opgave is, getroosten de overheden in Vlaanderen zich veel moeite om interessante paden open te stellen voor MTB. In de gebieden van Natuur en Bos liggen bijna 4000 kilometer fietspaden.  Bovendien legt Natuur en Bos, waar de omgeving het toelaat, op diverse plaatsen technisch uitdagende parcours aan. Sport Vlaanderen maakt er een punt van om MTB'ers op hun wenken te bedienen en richtte al ruim 8000 kilometer aan routes in van verschillende niveaus. Maar ook andere besturen kunnen inspanningen doen voor die specifieke doelgroep. Zo legde de gemeente Beringen een avontuurlijk circuit aan op een voormalige mijnterril. De gemeenten De Haan en Middelkerke en Natuur en Bos zorgden voor een gesmaakt parcours voor MTB in de kustduinen. Het aanbod groeit en door buurtwegen slim aan te wenden in combinatie met restgronden kunnen nog heel wat extra kansen benut worden.

Lees de verhalen van onze boswachters:

Ontdek de MTB-paden van Natuur en Bos >
Ontdek de MTB-paden van Sport Vlaanderen >