Vrijwilligerswerk: een divers beestje

Hoe is de vrijwilligerswerking in jouw regio begonnen? Ben je zelf op zoek gegaan of kwamen mensen zich spontaan aanbieden?

Bart Hoeymans: “De vrijwilligerswerking in mijn boswachterij is op verschillende manieren ontstaan, meestal spontaan. Ik ben nooit op zoek gegaan naar vrijwilligers en ik geloof ook niet dat dat erg duurzaam is. Het moet starten met een flinke portie ‘goesting’ bij de persoon zelf.

Natuur en Bos en de lokale afdeling van Natuurpunt Markvallei werken al jaren intensief samen. Op die manier kom je automatisch in contact met soortenspecialisten die zich aanbieden om inventarisatie en monitoring te doen in onze natuurgebieden. Binnen Natuurpunt Markvallei is er ook een groep vrijwilligers die iedere maandag beheerwerken uitvoeren op verschillende terreinen, ook regelmatig op die van ons.

Een ander deel van mijn vrijwilligerswerking vloeit voort uit onze samenwerking met Staatsbosbeheer. Veel gebieden van mijn boswachterij zijn grensoverschrijdend, zoals het Merkske en de Elsakker (B) /Strijbeekse heide (NL). Staatsbosbeheer heeft een grote expertise met vrijwilligers en in 2008 hebben we besloten om samen een werkgroep ‘monitoring’ op te starten. Dat resulteerde al snel in een enthousiaste groep vrijwilligers die zich bezighielden met monitoring en inventarisatie, maar ook met beheerwerken. Ieder jaar komt onze vrijwilligerswerking samen om de resultaten te overlopen. Er worden ook afzonderlijke planningsvergaderingen georganiseerd voor het nieuwe werkjaar.

Daarnaast hebben zich nog een aantal vrijwilligers spontaan aangemeld na een gidsbeurt, een lezing of gewoon zomaar via e-mail.”

Veel van jouw vrijwilligers doen monitoring, inventarisatie en onderzoek voor heel diverse soorten - van broed- en watervogels, planten, ongewervelden tot amfibieën en reptielen. Zijn ze daar professioneel voor opgeleid of hebben ze die kennis puur door studie en passie voor dit veldwerk opgedaan?

“Het zijn vooral vrijwilligers die door hun passie voor de natuur vaak echte experts geworden zijn in een bepaalde soort. De meeste vrijwilligers zijn professioneel met totaal andere zaken bezig. Ik heb vrijwilligers uit de banksector, uit ICT, maar het zijn ook vaak arbeiders, studenten, gepensioneerden…  Af en toe is er weleens een vrijwilliger professioneel met natuur bezig, zo hebben we iemand van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) en de Vlaamse Landmaatschappij.  Ik ben erg trots op die vrijwilliger van het INBO, omdat hij bij ons stage heeft gelopen in zijn laatste jaar agro- en biotechnologie. Ik heb hem daarbij begeleid en ben heel blij dat hij is ‘blijven hangen’. Hij is actief bij het inventariseren van planten, maar controleert ook twee keer per jaar de abiotiek in een veertigtal poelen. Daarbij komt zijn INBO-expertise goed van pas.

Om de een of andere reden blijft natuur toch een mannenwereld, wat ik wel jammer vind. Ik zou graag een evenwichtigere man-vrouwverdeling zien bij onze vrijwilligers.”

Er zit ook een ‘specialleke’ onder jouw vrijwilligers: iemand die het onderhoud van het kapelletje in Elsakker doet (schoonmaken, klusjes in overleg met de boswachter, het gastenboek... ). Hoe is die samenwerking ontstaan?

“Oorspronkelijk hadden twee vrouwen zich spontaan bij me aangemeld met de vraag of ze het kapelletje van de Elsakker en ook het grote kruis ter herinnering aan slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog op de begraafplaats van Wortel Kolonie mochten onderhouden. Ik heb toen met hen op het terrein besproken wat we voor elkaar konden betekenen. Wegens omstandigheden moest een van de twee dames afhaken, maar de andere doet nog maandelijks het onderhoud van dit kapelletje. Het is mooi om te zien hoe trots ze is op ‘haar’ kapelletje en dat is volgens mij geheel terecht. Door het gastenboek weten we immers dat de gemiddelde recreant in de Elsakker heel tevreden is en dat er ook veel religieuze mensen tussen zitten.”

Wil je tot slot nog iets kwijt over jouw ervaringen met vrijwilligers?

“Er zijn verschillende redenen waarom ik graag met vrijwilligers samenwerk. Vrijwilligers kennen onze organisatie en begrijpen het gevoerde beheer vaak prima. Als we hen goed behandelen, dan kunnen ze belangrijke ambassadeurs voor onze organisatie zijn. Dat hoeft daarom geen geld te kosten: af en toe eens informeren, interesse tonen en een schouderklopje zijn meestal voldoende als motivatie.

Vrijwilligers voeren vaak werken uit die anders niet zouden gebeuren of enkel via een aanbesteding. Natuurlijk kun je van hen niet verwachten wat er van professionelen verwacht kan worden. Wat je wél van vrijwilligers mag en moet verwachten, is dat ze hun gemaakte engagement nakomen. Wat een vrijwilliger van ons kan verwachten, is dat we rekening houden met hun engagement, eerlijk blijven en verduidelijken. Vrijwillig betekent niet vrijblijvend!”

Volg boswachter Bart Hoeymans op Instagram via @boswachter_bart