Een invasieve exoot in Vlaanderen
De Amerikaanse stierkikker wordt in Europa beschouwd als een invasieve exoot. Om van een invasieve exoot te spreken kijken we hoofdzakelijk naar twee zaken: 1) kan de soort zich hier vestigen en vermenigvuldigen en 2) zorgt de soort voor overlast of schade.
De Amerikaanse stierkikker is vanuit Amerika geïmporteerd in Europa als verstekeling met levende vis voor visbepotingen, maar werd ook vaak ingevoerd voor aquacultuur, tuinverfraaiing of de hengelsport. Begin jaren 1990 waren in veel dierenspeciaalzaken en tuincentra stierkikkerlarven te koop om in vijvers of aquaria te houden. Op deze manier zijn er tienduizenden larven in onze streken terechtgekomen. Maar kikkervissen krijgen poten, en de jonge stierkikkers hebben vanuit de tuinen waar ze als kikkervis terechtkwamen de omliggende streken gekoloniseerd. Vaak gaat het daarbij om visvijvers, weekendvijvers en andere voedselrijke wateren die typisch sterk door de mens verstoord zijn. Een deel van de kikkers en larven werd wellicht ook door particulieren uit hun vijver of aquarium verhuisd naar de vrije natuur. Sinds dan is gebleken dat stierkikkers zich bijzonder vlot kunnen voortplanten en verder verspreiden in onze streken.
In zijn oorspronkelijk verspreidingsgebied heeft de Amerikaanse stierkikker vijanden zoals alligators, bijtschildpadden, Amerikaanse otters en wasberen. In onze streken komen vergelijkbare vijanden echter niet voor. Stierkikkers die hun weg naar onze natuur vinden, ondervinden dus weinig weerstand en kunnen zich ongehinderd voortplanten. Bovendien zijn verschillende levensstadia van de stierkikker wansmakelijk voor veel van onze natuurlijke predatoren van kikkers, hoewel de kikkervissen soms gegeten worden door roofvissen en watervogels. De enige echte predator van stierkikkers in onze streken is de stierkikker zelf, want de soort is kannibalistisch. De impact hiervan op de stierkikkerpopulaties is echter zeer beperkt, aangezien een enkel vrouwtje tot wel 20000 eitjes kan leggen.
De stierkikker is ook een zeer grote en vraatzuchtige kikker. De soort staat bekend voor hun onverzadigbare eetlust en om hun vermogen om zo’n beetje alles te eten wat in hun bek past. Insecten, maar ook kikkers, padden, salamanders, vissen, kuikens van watervogels zoals waterhoen en verschillende eendensoorten, muizen en jongen van kleine zoogdieren staan op het menu. Wanneer stierkikkers in onze contreien terechtkomen bezetten ze snel vijvers waar ze, dankzij hun vraatzuchtige aard, snel de vijvers beginnen domineren. De geïntroduceerde stierkikkers gaan snel over tot het eten van onze inheemse amfibieën zoals padden, groene en bruine kikkers en verschillende salamandersoorten. Bovendien eten de jonge stierkikkers dezelfde insecten als onze inheemse amfibieën, wat nog voor verdere competitie zorgt.
Een stierkikker verorbert een gevangen vis.
Bovendien is de stierkikker is ook drager van verschillende ziekten, waaronder de chytride schimmel die verantwoordelijk is voor een groot deel van de werelwijde afname van amfibieënsoorten. De soort is ook drager van het rana virus, die net zoals chytride zich snel kan verspreiden en voor hoge mortaliteit zorgt binnen amfibieën populaties. De stierkikkers zelf hebben weinig last van deze pathogenen maar onze inheemse soorten, zoals de zeldzame vroedmeesterpad en de vuursalamander, raken besmet via het water en sterven door de ziekten. Op deze manier kan de introductie van zelfs een enkele stierkikker in een vijver voor een snelle afname van de inheemse kikkers zorgen.
Vanwege deze redenen is de stierkikker opgenomen op de internationale en Europese lijst van ‘100 ergste invasieve soorten’.
Linksboven: microscopische opname van kikkerhuid besmet met chytride; Rechtsboven: microscopische opname van ranavirussen in kikkerweefsel; Onder: een slachtoffer van de chytrideschimmel. De sporen verspreiden zich via het water naar nieuwe kikkers en kunnen zo massale sterfte veroorzaken.
Met name in de Provincie Antwerpen komen nu grote populaties voor. Vooral in de vallei van de Grote Nete, waar de grootste populatie van Vlaanderen zich bevind, zorgt de stierkikker ervoor dat onze inheemse kikkers en salamanders er geen kansen meer krijgen. Deze grote populatie breidt elk jaar hun leefgebied stroomop- en stroomafwaarts uit in de vallei van de Grote Nete. De traditionele bestrijding met de bestaande technieken zoals fuiken plaatsen en vijvers droogleggen, is daarom niet meer voldoende.
